Süt sığırcılığında sürü yönetimi ve devamının en önemli ve vazgeçilmez öğelerinden biri buzağıların bakım ve beslenmesidir. Bu süreçte gösterilecek özen ve sağlanacak başarı gelecekte sürü sağlığı ve devamını mümkün kılacaktır. Bu unsurlar:
Doğuma Hazırlık Süreci
Doğuma iki ay kala buzağının anne karnındaki gelişiminin %50'sinin gerçekleşmesi ve annenin bir sonraki süt verme dönemine hazırlanması açısından kuruya alınması gereklidir. Ayrıca doğumdan sonra salgılanacak olan kolostrum (ağız sütü) un kalitesi ve miktarı açısından da dengeli beslenme önemlidir. Doğuma 7-10 gün kala annenin bol altlıklı, loş, sakin bir ortamda ve diğer hayvanlardan ayrı olarak barındırılmasında yarar vardır.
Doğum ve Buzağıların Bakımı
Doğumun normalde kendiliğinden gerçekleşmesi arzulanır ancak bazı durumlarda yetiştiricinin veya konunun uzmanı bir veteriner hekimin yardımına ihtiyaç duyulabilir. Dolayısı ile her ihtimale karşı hem doğuma yardım edecek kişilerin hem de kullanılacak ekipmanın steril olması zorunludur. Normal olarak gerçekleşen doğumlardan hemen sonra buzağının ağız ve burun çevresinin süratle temizlenmesi ve bir an önce nefes almaya başlaması hedeflenir. Doğumdan hemen sonra annenin yavruyu yalayarak dolaşımı ve solunumu uyarması gerekir. Eğer anne yavruyu yalamıyor ise söz konusu işlem insan eliyle kuru bir bezle masaj tarzında yapılmalıdır. Doğumdan hemen sonra buzağının göbek kordonu 4-5 cm mesafeden kesilerek uygun bir antiseptikle temizlenmelidir. Yine buzağının doğumu takip eden en kısa sürede (ilk bir saat) 2 litre kadar ağız sütünü biberon vasıtası ile içirilmelidir. Ağız sütü içirildikten sonra ayağa kalkan buzağı bir an önce bireysel bölmesine alınmalıdır.
Kolostrumun (Ağız Sütü) Önemi
- Normal sütün 2 katı kuru madde, 2 katı kazein 6 katı immunglobulin (bağışıklık sağlayan madde), 3,5- 4 katı protein, 1,5-2 katı yağ, 8-10 katı A vitamini ve 2 katı mineral içerir.
- Buzağının hayatta kalabilmesi ve hastalıklara karşı bağışıklığının sağlanması için ağız sütü alması zaruridir.
- İlk 12-24 saatte buzağı canlı ağırlığına bağlı olarak 4-6 litre ağız sütü içmesi gereklidir.
- Sağlıklı bağırsak gelişimi, besin maddelerinin emilimini ve bakteriyel dışlamayı sağlar.
- Buzağının anne karnındayken sindirim kanalında biriken içeriğin atılmasını sağlar.
Başlangıç Dönemi Bakım ve Beslenmesi
Doğumundan 60 günlük yaşa kadar olan bu dönemde buzağıların sağlıklı gelişimlerini devam ettirebilmeleri, hastalıklardan ve bulaşmalardan korunabilmeleri açısından bireysel bölmelerde barındırılmalarında yarar vardır. Bölmeler 1,5 – 2 m2 taban alanına sahip, bol altlıklı, temiz, havadar, gün ışığından yeterince yararlanabilen ve hakim rüzgarlardan korunaklı olarak planlanmalıdır. Bölmelerde her zaman ve rahat ulaşılabilir bir yerde temiz su ve başlangıç yemi bulunmalıdır. Bu dönemde buzağının beslenmesinde kullanılacak süt, su ve buzağı başlangıç yeminin verilme esasları.
Süt
İlk 30 gün boyunca veya günlük olarak 450-500 gr buzağı başlangıç yemi tüketmeye başlayıncaya kadar günlük 4 litre ve iki öğün halinde verilmelidir veya pratik olarak canlı ağırlığın %10'u aşmayacak şekilde verilebilir.
- Daha sonra günlük 2 litre ve tek öğün olarak verilir günlük olarak 1 kg kadar başlangıç yemi tüketmeye başlayıncaya buzağı sütten kesilebilir.
- Süt 38֯C sıcaklıkta biberonla ve gerekli hijyenik tedbirler alınarak verilmelidir.
- Çok soğuk havalarda % 50 artırılarak verilebilir.
Su
- En fazla ihtiyaç duyulan en zaruri besindir.
- Rumen gelişimi için gerekli olan bakteriler sulu ortamda gelişebilmektedir.
- Tüketilen katı yemlerin parçalanabilmesi için su gereklidir.
- Su alımının artırılması kuru madde alımını ve günlük canlı ağırlık artışını da temin eder.
Başlangıç Yemi
- Doğumu takip eden 3. günden itibaren buzağının serbest tüketimine sunulmalıdır.
- Pelet kalitesi yüksek olmalıdır.
- Yeterli protein enerji ve diğer besin öğelerini içermelidir.
- Rumende arzu edilen şekilde fermente olmalı ve Rumen gelişimini sağlamalıdır.
- Başlangıç yemi buzağının sağlıklı gelişimi ve sütten kesme sırasında oluşabilecek stresi atlatmada hayati önem taşır.
Kuru Ot
- Günlük olarak 500-600 g başlangıç yemi tüketmeye başlayan buzağılara iyi kaliteli kuru ot verilmeye başlanabilir.
- Kötü kalite, fazla miktarda ve erken dönemde verilmeye başlanırsa; başlangıç yemi tüketimini düşürür, rumen gelişimi yavaşlar ve günlük canlı ağırlık artışı ile büyüme olumsuz etkilenir.
- Başlangıç döneminde dikkat edilecek bir diğer hususta; bakım ve beslemedeki çok sayıda değişikliğin aynı anda yapılmaması, buzağıların gelişimleri ve sağlık durumları uygun olmadan toplu bölmelere alınmamasıdır.
Büyütme Dönemi Bakım ve Beslenmesi
Bu dönem ortalama olarak buzağıların 2 aylık yaştan 4-5 aylık yaşa kadar olan dönemini kapsar. Bu dönemde sağlıklı buzağılar toplu barınaklara alınarak bir arada bakılmaya başlanır. Bu dönemde buzağıların önünde iyi kalitede buzağı büyütme yemi, serbest ve temiz su ile iyi kalitede kuru ot bulundurulur. Bu dönemde hayvanların kuru, temiz altlıklı havadar gün ışığından yaralanabilen, hayvan başına yeterli padok ve yemlik alanı sunabilen bölümlerde barındırılmasında yarar vardır. Padoklarda mümkün olduğunca yakın yaş grubunda hayvanların bulundurulması önerilir. Bir bölümdeki hayvan sayısının 20-25'ten kalabalık olması önerilmez.
Doğumu takip eden ilk 6 aylık dönemde buzağılar yaşam süreleri boyunca sağlayacakları boylanmanın %50'sini gerçekleştirirler. Bu dönemde gerekli boy gelişimi sağlanamaz ise daha sonraki dönemde bu eksiğin telafi edilmesi mümkün olmamaktadır. Unutulmamalıdır ki bir canlının yediğinden yararlanmasının en yüksek olduğu gün doğduğu gündür ve gün geçtikçe birim canlı ağırlık artışı kazancı için harcamanız gereken para artacaktır. Emek yoğun olarak da adlandırabileceğimiz bu dönemin başarısı sürünün başarısı açısından önemlidir.
Mesut GÜNER
Veteriner Hekim